| |
Scope and Content:
|
 |
Większa część akt instytucji uległa zniszczeniu w czasie wojny. Zachowany zespół zawiera materiały dotyczące przesiedleń w ogólności, poszczególnych akcji przesiedleńczych, ponadto wskazówki centrali i zarządzenia kierownictwa oddziałów wykonawczych (Einsatzführungen), sprawozdania z działalności komisji, materiały dot. Opieki nad przesiedleńcami oraz spisy wszystkich obozów przesiedleńczych zorganizowanych i utrzymywanych (Ämter): II, III, V, VI, VII i XI, przy czym wydziały VI, VII, XI, które całkowicie lub częściowo pracowały dla Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums (RFK) stanowią wiekszą część spuścizny aktowej. Materiały do dziejów Polski znajdują się w następujących grupach rzeczowych: 7. Amt XI - Umsiedlungen, 7.1. Einsatzführungen, 7.1.4. Gau Danzig-Westpreußen, 3 j.a., 1941-1944: sygn. 108 Rundschreiben der Einsatzführung, 1941-42; sygn. 109 Tätigkeitsberichte über die Umsiedlung der Deutschen aus Litauen und Rußland, 1941-44; sygn. 423 Bäuerlicher Arbeitseinsatz in Oldenburg. Namenslisten aus den Lagern Kulm a.d. W. und Konradstein bei Pr. Stargard, 1944. 7.3. Umsiedlungsaktionen, 26 j.a., 1939-1945, sygn. 87 Zloty-Umtausch in Reichsmark, 1944 (zaw. Tylko Quittungen verschiedener Umsiedlerlager, 1944), 7.3.3. Generalgouvernement, 9 j.a., 1940-1941, sygn. 286 Vorbereitung und Durchführung der Umsiedlung durch das Umsiedlungskommando (mit Organistionsunterlagen, Dienstanweisungen u.ä), 1940-1941; sygn. 287 Vorbereitung der Umsiedlung aus dem Distrikt Lublin, 1940; sygn. 288 Organisation und Durchführung der Umsiedlungs im GG, insb. Westl. Der Weichsel und des San sowie im Distrikt Lublin, 1940-1941 (zaw. M.in.. Mapę Die deutschen Kolonien des Cholmer und Lubliner Landes, Stand 1 II 1929, skala 1:400000, 1940); sygn. 289 Dorfberichte aus den Kreisen Lublin, Radzyń, Włodawa, Idlodana, Cholm, Lubartów, Luckow, 1940; sygn. 290 Dienstanweisungen für die landwirtschaftlichen Taxatoren der DAG [Deutsche Ansiedlungsgesellschaft], o. Dat. [1940 - Bundesarchiv]; sygn. 291 Erkentnisse und Erfahrungen bei der Erfassung und der Bewertung des Besitzes der Volksdeutschen im GG östlich der Weichsel. Berichte der DAG, o. Dat.; sygn. 292 Grundbesitzschätzungen (tabellarische nach Kreisen, Gemeinden und Ortsteilen?Kolonien), 1940-1941; sygn. 293 Umsiedlungen Distrikt Lublin. Oranisation und Durchführung des Transports, 1940; sygn. 294 Volksdeutsche in Räumungsgebieten für Truppen- und Luftwaffenübungsplätze (mit Namensliste), 1940, 7.3.4. Galizien, Wolhynien, Narewgebiete (ehem. Polen), 29 j.a., 1939-1943, 7.3.4.1. Vereinbarungen, Berichte, Anweisungen, Runschreiben u. Ä, 13 j.a., 1939-1943, sygn. 295 Vereinbarung der Deutschen Reichsregierung und der Regierung der UDSRR über Umsiedlung der deutschämmigen Bevölkerung aus dem zur Interessenzone der UDSRR und der ukrainischen und weißrutherischen Bevölkerung aus dem Interessenzone des Detschen Reiches gehörden Gebiet des früheren polnischen Staates (mit Zusatsprotokoll und Übersichtskarte) vom 16.11.1939, 1939-1940; sygn. 296 Dienstanweisung des deutschen Hauptbevollmächtigten für die Umsiedlung Wolhynien un Galizien, 1940-1941; sygn. 297 Rundanweisung des deutschen Hauptbevollmächtigten für die Umsiedlung Wolhynien und Galizien an die Gebiets-und Ortsbevollmächtigten, 1939-1940; sygn. 298 Formularvordrucke und Dienstanweisungen, 1940-1941; sygn. 299 Tätigkeitsberichte der Vomi, Einsatzstab Litzmannstadt über die Umsiedlungen von Galizien-, Wolhynien- und Narewdeustchen, o. Dat; stgn. 330 Leistungen der Vomi im Distrikt Galizien. Bericht, [1939-1943 - Bundesarchiv]; sygn. 301 Bericht über die Erfahrungen beim Einsatz des Umsiedlungskommandos Wolhynien-Galizien. Materialsammlung, 1940 (zaw. M.in.. Vorläufiges Ergebnis der Umsiedlung. Statistische Angaben über Registrierte und Umgesiedelte, 1940); sygn. 302 Arbeits-, Erfahrungs-Erlebnis-und Schlußberischte von Gebiets- und Ortsbevollmächtigten. Bd. 1: Wolhynien, 1940; sygn. 303 Arbeits-Erfahrungs-, Erlebnis-und Schlußberischte von Gebiets-und Ortsbevollmächtigten. Bd. 2: Galizien, 1940; sygn. 304 Umsiedlung der Narewdeutschen, der Deutschen aus der stadt und Land Bialystok, aus dem Teil des Gebietes Polesien und aus dem gesamten Gebiet bis zur litauisch-lettischen Grenze. Abschlußbericht des Gebietsbevollmächtigten in B I Hans A. Wilsky, o. Dat.; sygn. 305 Deutscher Gebietsstab Lemberg während der Galizien-/Wolhynienumsiedlung. Tagebuch von Prof. Dr. Hans Koch, Mitglied der Umsiedlungskommission im Gebietsstab Lemberg, 1939-1940; sygn. 306 Erlebnisberichte über die Umsiedlerlager Pabianice, Rogi, Spatenfelde bei Kalisch (u.a. Speiseplan, Lebensmittelliste), 1940; sygn. 307 Erlebnisberichte volksdeutscher Umsiedler, 1940-1941 (zaw. M.in. Volksdeutsche in sowjetischer Haft. Berichte über deutsche Bemühungen zur Freilassung, 1941), 7.3.4.2. Deutsch-Sowjetische Zusammenarbeit; Vorbereitung, Organisation und Durchführung der Umsiedlung, 16 j.a., 1939-1941. Tu m.in.: sygn. 268 Rückführung der deutschen Kirchenbücher aus Litauen, Galizien, Wolhynien und dem Narewgebiet, 1940-1941; sygn. 321 Erfassung und Transporte von "versprengten" Volksdeutschen, 1939-1940 (zaw. M.in.. Einstellung ostpolnischer Juden zu Umsiedlern und Umsiedlungskommandos, 1940). 8. Hauptstelle für völkische Schutzarbeit (ab 01.09.1941), 5 j.a., 1940-1943 : w sygn. 415 Behandlung, Rechtsstellung und Einsatz von Volksdeutschen mit fremder Staatsangehörigkeit und von Ausländern im Reichsgebiet, 1941-1942 m.in. Materiał Seelsorgische Betreuung der polnischen Zivilarbeiter im Reich, 1941 i Schulbesuch von Kindern mit Eltern polnischer Volkszugehörigkeit, von Kindern feindlicher Ausländer und eindeutschungsfähiger nichtdeutscher Familien (Erlasse des RMWi [Reichswirtschaftsminister], b.d. Daw. Sygn. 17.11. PL 1-24 to obecnie (10.10.00) R 59/501-524. Dot. One (inwentarz książkowy nie podaje zakresu chronologicznego): Lemberg/Galizien - Umsiedlungslisten R 59/501-504 (daw. 17.11 PL 1-4), 4 j.a., Stanislau/Galizien - Umsiedlungslisten R 59/505-506 (daw. 17.11.PL 5-6), 2 j.a., Stryj/Galizien - Umsiedlungslisten R 59/507-509 (daw. 17.11 PL 7-9), 3 j.a., Podlaski - Bielsk - Umsiedlungslisten R 59/510 (daw. 17.11 PL 10), 1 j.a., Luck/Wolhynien - Umsiedlungslisten R 59/511-517 (daw. 17.11 PL 11-17), 7 j.a., Kostop/Wolhynien - Umsiedlungslisten R 59/518-521 (daw. 17.11 PL 18-21), 4 j.a., Wladimier/Wolhynsk - Umsiedlungslisten R 59/522-524 (daw. 17.11 PL 22-24), 3 j.a. W sygn. R 59/504 (daw. 17.11 PL 4, mikrof. 79842 (nowy, stary 639) Umsiedlungslisten Muzylowice, Hlüchtl. I Przemyel (sic). |
|
| |
Records Creator:
|
|
Volksdeutsche Mittelstelle (1936-1945)
Instytucja powstała w 1936 r. z przekształcenia zorganizowanego przez pełnomocnika führera (Stellvertreter des Führers) Biura Narodowościowego (Volkstumsbüro) jako centralna placówka finansowego i politycznego wspierania folksdojczów za granicą, w celu ich aktywizacji dla ideologii i interesów narodowosocjalistycznych. Vomi była instytucją (Einrichtung) NSDAP i jako taka podlegała do 1938 r. pełnomocnikowi führera, Rudolfowi Hessowi. Od 1938 r. Do października 1939 r. Vomi podlegała bezpośrednio Hitlerowi, bez określenia czy jako führerowi, czy jako kanclerzowi Rzeszy. Pozwalało to jej w kontaktach z folksdojczami działać bardzo elastycznie raz jako instytucja Rzeszy (Reichsbehörde), raz jako instancja partyjna (Parteidienstelle). Dzięki temu dla folksdojczów Rzesza była nierozdzielną jednością partii i państwa. Początkowo kierownikiem Vomi był dyrektor ministerialny z Ministerstwa Spraw Wewnetrznych Rzeszy, dr von Kursell, którego 1 I 1937 r. Zastąpił SS-Obergruppenführer Werner Lorenz. Był to początek przekształcania Vomi z instytucji partyjnej w instytucję SS, a jednocześnie ujodnolicania polityki narodowościowej. W 1941 r. Lorenz został ponadto prezydentem Verein für das Deutschtum im Ausland (VDA). Po mianowaniu Himmlera Komisarzem Rzeszy do Umacniania Niemczyzny (reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums) włączona została do jego kompetencji. W czerwcu 1941 r. Vomi przekształcona została w Urząd Główny SS (Hauptamt der SS), a w ciągu 1942 r. Wszyscy urzędnicy Vomi podporządkowani zostali jurysdykcji SS i policyjnej (SS- u. Polizeigerichtsbarkeit). W 1943 r. przekazane zostały VOMI większość kompetencji m.in.. SS Spraw Wewn. Rzeszy w zakresie wspierania niemczyzny. Kompetencje Vomi dotyczyły tzw. Volkstumsarbeit, opieka nad osobami zakwalifikowanymi do III i IV wydziału (Abteilung) Niemieckiej Listy Narodowściowej, a więc przewidzianymi do nadania obywatelstwa (einbürgerung) w okresie późniejszym, wysiedleń (Absiedlung), transportu i zaopatrzenia przesiedleńców w obozach, a także prowadzenia niemieckich grup narodowościowych. Na ziemiach polskich Vomi z jednej strony realizowała politykę narodowościową w stosunku do folksdojczów i osób zakwalifikowanych do niemieckiej listy narodowościowej, z drugiej ziemie polskie były punktem etapowym dla przesiedleńców z innych państw lub miejscem, gdzie ich osiedlano.
|
|
| |
Bibliography:
|
|
- Granier Gerhard, Henke Josef, Oldenhage Klaus, Das Bundesarchiv und seine Bestände, Boppard am Rhein 1977, Schriften des Bundesarchivs, 10, 53,
3 Auflage
- R 59 Volksdeutsche Mittelstelle (Vomi),
Inwentarz książkowy, Dillenberger, 1983
- Buchheim Hans, Die SS - das Herrschaftsinstrument. Befehl und Gehorsam, Olten-Freiburg 1965, 229 i nn.
- Mommsen Wolfgang A., Die Nachlässe in den deutschen Archiven, Boppard am Rhein 1971, 1983, Schriften des Bundesarchivs, 1-2,
|
|
